Nadmierne spożywanie alkoholu, stosowanie narkotyków, nadużywanie leków oraz hazard są czynnikami generującymi różnego rodzaju problemy w życiu rodzinnym. Uzależnienie wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie całego systemu rodzinno-domowego, prowadząc do pojawienia się kryzysów, zaostrzenia trudności interpersonalnych oraz obniżenia poziomu bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. Konsekwencje obejmują straty w zdrowiu fizycznym i psychicznym, a także w sferze materialnej, zarówno dla osoby uzależnionej, jak i poszczególnych członków rodziny. Trudności te dotykają wszystkich, pozostawiając niewielkie miejsce na obojętność wobec problemów wynikających z uzależnienia jednego z członków rodziny.
Etap przystosowania rodziny do problemu uzależnienia można podzielić na kilka faz. Pierwszym krokiem jest zaprzeczenie istnienia problemu uzależnienia. Rodzina w początkowej fazie często nie uznaje istnienia tego problemu i tłumaczy go różnymi okolicznościami. Mechanizm zaprzeczania, chociaż służy regulowaniu równowagi w systemie rodzinnym na krótką metę, z czasem prowadzi do kumulacji napięć i braku adekwatnych rozwiązań. To właśnie w fazie zaprzeczania trudno jest dokonać zmiany, gdyż utrzymanie obecnego stanu nie niesie ze sobą żadnych realnych korzyści.
Następnym etapem jest nasilanie się problemów w rodzinie. W miarę upływu czasu relacje rodzinne pogarszają się, pojawiają się urazy, wrogość, bezradność, smutek, a życie w jednym domu staje się trudne do zniesienia. Członkowie rodziny starają się radzić sobie z zachowaniami osoby uzależnionej, co często skutkuje intensywnymi emocjami i konfliktami. Trudno już wtedy ignorować szkody wynikające z uzależnienia.
W kolejnym etapie, po trudnych okresach, pojawia się nadzieja. Okresy abstynencji osoby uzależnionej mogą prowadzić do myślenia, że problem został rozwiązany i że sytuacja się poprawi. Jednak nadzieja ta często okazuje się krótkotrwała, gdy osoba uzależniona powraca do nałogowych zachowań. To powtarzające się rozczarowanie zwiększa bezradność i utratę wiary w możliwość kontrolowania sytuacji.
Ostatnim etapem jest izolacja, w której członkowie rodziny, starając się utrzymać dotychczasową równowagę, organizują swoje życie wokół trudności wynikających z uzależnienia. Dochodzi do narastającego chaosu, bezradności, a także coraz większej izolacji społecznej. W wyniku wstydu związanej z problemem rodzina unika otwartego rozmawiania na ten temat, co utrudnia poszukiwanie wsparcia u innych dorosłych. Szczególnie trudna jest sytuacja dla dzieci, które lojalnie przestrzegają zasady „nie mów”, co dodatkowo utrudnia im szukanie pomocy u innych.
Warto podkreślić, że w rodzinach dotkniętych problemem uzależnienia często wyrastają silne jednostki, które przejmują na siebie więcej obowiązków, niż wynikałoby to z ich wieku czy roli w rodzinie. Jednakże, pomimo radzenia sobie z tym obciążeniem, nie doświadczają satysfakcji w relacjach z innymi.
Rozpoznanie problemu uzależnienia we wczesnej fazie pozwala na skuteczniejsze działanie psychologiczne i ochronę rodziny przed poważnymi szkodami związanymi z uzależnieniem. W przypadku braku możliwości motywowania osoby uzależnionej do leczenia terapia z innym członkiem rodziny może przynieść korzyści. Praca terapeutyczna pomaga skoncentrować się na własnych potrzebach i pragnieniach, co może prowadzić do bardziej konstruktywnego rozwiązywania codziennych problemów. Wspieranie członków rodziny w radzeniu sobie z własnymi emocjami oraz otwarte rozmowy na temat problemu mogą przyczynić się do skuteczniejszej interwencji i poprawy sytuacji rodziny dotkniętej uzależnieniem.
Źródło: mp.pl Medycyna Praktyczna dla lekarzy i pacjentów
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81144,problem-uzaleznien-w-rodzinie
