Krztusiec, wcześniej znany jako koklusz, to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych, spowodowana przez bakteryjne zapalenie tchawicy i oskrzeli, wywołane przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Choroba ta charakteryzuje się wywoływaniem toksyn przez bakterie, co zazwyczaj prowadzi do bezgorączkowego przebiegu. Kluczowym objawem jest intensywny, napadowy kaszel, towarzyszący duszności, świstowi wdechowemu oraz ewentualnym wymiotowaniem podczas napadów kaszlu. Krztusiec stanowi szczególne zagrożenie dla noworodków i małych niemowląt, ale również osoby starsze mogą ciężko zachorować. Choroba może wystąpić w każdym wieku, a pacjent może ją przechodzić kilkakrotnie w ciągu życia.
Źródłem zakażenia jest osoba chora, zarówno dzieci z pełnymi objawami, jak i osoby dorosłe, u których choroba może przebiegać łagodnie. Największa zaraźliwość występuje w pierwszych dwóch tygodniach choroby, utrzymując się przez 3–4 tygodnie. Warto zaznaczyć, że nie występuje nosicielstwo pałeczek krztuśca, więc osoby zupełnie zdrowe nie stanowią źródła zakażenia. Choroba przenosi się drogą kropelkową podczas kaszlu, kichania i kontaktu bezpośredniego, choć zaraźliwość w przypadku tego ostatniego jest niższa.
Okres inkubacji krztuśca wynosi 7–10 dni, choć czasami może się przedłużyć do 3 tygodni. Choroba ma długotrwały, przewlekły charakter, z trwającym trzy miesiące i więcej kaszlem, często nasilającym się w nocy. Objawy zależą od wieku i stanu uodpornienia chorego. U osób dorosłych, szczepionych w dzieciństwie, choroba często przebiega łagodnie, z przewlekłym kaszlem jako jedynym objawem.
Krztusiec przebiega w fazach, z których trzy występują u dzieci, a dwie u dorosłych. Pierwsza faza to nieżytowy okres, podobny do ciężkiego przeziębienia. Następnie, przez 2–4 tygodnie, występują napady kaszlu. U niemowląt dominują duszności, łzawienie oczu, zaczerwienienie twarzy, a u starszych dzieci kaszle stają się coraz częstsze. Faza trzecia to powolne ustępowanie objawów.
U osób dorosłych pierwsza faza może przejść niezauważona, a jedynym objawem może być przewlekły kaszel nasilający się wieczorem, utrzymujący się przez kilka miesięcy. Warto zauważyć, że osoby z krztuścem, które nie korzystają z pomocy lekarza, mogą stanowić źródło zakażenia dla innych.
Faza zdrowienia charakteryzuje się stopniowym zmniejszaniem częstotliwości i intensywności napadów kaszlu, jednak sam kaszel może utrzymywać się przez długi czas. Suchy kaszel, tradycyjnie nasilający się w nocy, stopniowo łagodnieje, pozostając obecny przez kilka do kilkunastu tygodni. Ataki kaszlu mogą być wywołane różnymi drażniącymi czynnikami, takimi jak emocje czy zmiany temperatury.
Przyczyną przewlekłego kaszlu jest uszkodzenie dróg oddechowych przez toksyny bakteryjne. Dlatego też, mimo że leczenie antybiotykiem eliminuje bakterie, nie zawsze skutkuje znaczną poprawą objawów klinicznych. Uszkodzenie błony śluzowej przez toksyny krztuśca sprawia, że proces gojenia się może być długi, a kaszel utrzymuje się, nawet gdy infekcja bakteryjna jest już kontrolowana.
Warto zauważyć, że ataki kaszlu w tej fazie mogą być sprowokowane przez różnorodne czynniki drażniące. Chociaż leczenie antybiotykiem jest kluczowe dla kontrolowania samej infekcji, konieczne jest również łagodzenie objawów kaszlu oraz wspieranie procesu gojenia uszkodzonych dróg oddechowych.
W ostrym nieżytowym stadium krztuśca, odpowiednie leczenie antybiotykiem może zahamować rozwój choroby. W zaawansowanej fazie kaszlu antybiotyk skraca jedynie okres zaraźliwości, nie wpływając jednak istotnie na objawy i przebieg choroby. Wiadomo, że osoba chora na krztusiec przestaje stanowić źródło zakażenia po 5 dniach właściwej antybiotykoterapii. Niestety, w zaawansowanej fazie choroby brak jest leków o udowodnionym działaniu łagodzącym kaszel krztuścowy.
Warto podkreślić, że wczesna identyfikacja i leczenie antybiotykowe są kluczowe dla kontrolowania rozprzestrzeniania się choroby oraz złagodzenia jej przebiegu. Jednakże, pomimo skuteczności antybiotyków w zwalczaniu bakterii krztuśca, sam proces gojenia się uszkodzonych dróg oddechowych może wymagać dodatkowego czasu, co skutkuje utrzymującym się kaszlem nawet po zakończeniu leczenia antybiotykowego. W tej sytuacji, niestety, nie istnieją specyficzne leki łagodzące objawy kaszlu krztuścowego.
Źródło: Mp.pl Medycyna Praktyczna dla lekarzy i pacjentów
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158166,krztusiec
